Trong giai đoạn đầu tìm hiểu về hành trì thiền, câu hỏi thường gặp nhất là: “Làm thế nào để thực hành thiền một cách chuẩn xác?” Dựa trên những kinh nghiệm từ Ngài Mahasi bài giảng, vị thiền sư không đưa ra những định nghĩa giáo điều khó hiểu, mà tập trung vào một hướng dẫn vô cùng gần gũi: cần ghi nhận rõ rệt mọi diễn biến của thân tâm tại thời điểm hiện tại.
Đối với Ngài Mahasi cho người mới, hành thiền không cốt để săn tìm những trạng thái hỷ lạc hay an tĩnh lạ thường. Thiền chính là rèn luyện khả năng quan sát sáng suốt. Lúc cơ thể di chuyển, cần hay biết về sự dịch chuyển. Lúc ý nghĩ khởi lên, cần nhận rõ trạng thái tư duy. Nếu có sự không thoải mái phát sinh, cần nhận diện nó rõ ràng. Sự tỉnh giác này là yếu tố căn bản để hình thành tuệ giác.
Bậc Thầy Mahāsi luôn dắt dẫn hành giả mới đi từ những tiền đề giản đơn nhất. Tiến trình hô hấp, mà cụ thể là chuyển động phồng xẹp nơi vùng bụng, được ưu tiên làm đề mục căn bản do tính chất luôn hữu hình và dễ quán sát. Khi sự ghi nhận “phồng, xẹp” được nối tiếp không gián đoạn, tâm trí sẽ từng bước giảm thiểu sự xao nhãng và đạt đến độ minh mẫn cao hơn. Lúc tâm rời khỏi bụng, hãy đơn giản ghi nhận “nghĩ” và quay lại vị trí cũ. Đừng để sự bực bội hay nhu cầu phân tích làm gián đoạn việc thực hành.
Thông qua những lời chỉ dạy trong Ngài Mahasi bài giảng, vị thiền sư khẳng định yếu tố then chốt không phải là độ dài của thời khóa, mà chính là tần suất xuất hiện của chánh niệm. Thà rằng chỉ có ít phút tỉnh thức đúng pháp còn hơn ngồi lâu mà tâm trí tán loạn. Bởi lẽ đó, người mới bắt đầu cần tránh việc cưỡng cầu một cách quá đà, mà hãy chú trọng vào việc duy trì thói quen và sự bền lòng.
Điểm độc đáo nổi bật trong lộ trình Ngài Mahasi cho người mới là ở chỗ thiền tập không chỉ được thực hiện khi ngồi tĩnh lặng. Khi đi, biết đang đi; khi đứng, biết đang đứng; khi nằm, biết đang nằm. Thậm chí trong các hoạt động đời thường như ăn uống, làm việc nhà hay giao tiếp, khi chánh niệm hiện tiền, tất cả đều là quá trình thiền định. Nhờ vậy, người hành giả dần học cách sống tỉnh thức giữa đời thường.
Nếu áp dụng chính xác các hướng dẫn từ Ngài Mahasi bài giảng, người tu tập sẽ bắt đầu thấu hiểu một đạo lý căn bản: mọi hiện tượng đều sinh rồi diệt. Cảm thọ, tư tưởng và cảm xúc đều mang bản chất mong manh, không bền vững. Tuệ giác này không phát sinh qua việc phân tích mà qua sự cảm nhận trực diện. Nó góp phần làm here tiêu tan sự clinging và những thói quen phản ứng của tâm ý.
Đối với người mới khởi sự, hướng đi của Ngài Mahasi cho người mới là một hành trình đáng tin cậy và trung thực. Chẳng cần niềm tin mù quáng hay sự mong cầu thái quá về kết quả. Cốt lõi là ở sự thực hành chuẩn mực, quán sát liên tục và để trí tuệ tự động thăng tiến. Đây chính là điểm tinh yếu trong những lời huấn thị đơn sơ nhưng sâu sắc của Ngài Mahāsi.